Trí tuệ nhân tạo (AI) đang bùng nổ, hứa hẹn lợi nhuận khổng lồ và giá trị thị trường dự kiến đạt 1,3 nghìn tỷ USD vào năm 2032. Tuy nhiên, ẩn sau ánh hào quang là “hố đen” năng lượng khổng lồ của các trung tâm dữ liệu AI, tương đương 30.000 hộ gia đình. Nhu cầu năng lượng khổng lồ này đã đặt ra thách thức về môi trường, tác động đến cộng đồng địa phương, giá năng lượng và nỗ lực chuyển đổi năng lượng tái tạo.
Với sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI), các trung tâm dữ liệu đóng vai trò then chốt trong việc vận hành và cung cấp dịch vụ cho hệ thống này. Các trung tâm dữ liệu AI đã trở thành nguồn lợi nhuận khổng lồ cho các công ty công nghệ, đồng thời thúc đẩy giá trị cổ phiếu doanh nghiệp tăng cao. Theo các chuyên gia, AI vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và giá trị thị trường AI dự kiến sẽ đạt 1,3 nghìn tỷ USD vào năm 2032, với nhu cầu về AI tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ.
Tuy nhiên, ít người chú ý đến thực tế rằng, chính những trung tâm dữ liệu AI lại là “hố đen” tiêu thụ năng lượng khổng lồ, tương đương với mức tiêu thụ của 30.000 hộ gia đình. Nguyên nhân là do hoạt động đào tạo mô hình AI đòi hỏi lượng tính toán rất lớn, khiến nhu cầu năng lượng vượt xa so với lưu trữ dữ liệu. Vấn đề này sẽ tác động đáng kể đến các cộng đồng địa phương, giá năng lượng, cũng như những nỗ lực chuyển đổi sang năng lượng tái tạo để ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.
Ở Mỹ, nhiều khu vực ngoại ô đã đồng ý cho xây dựng trung tâm dữ liệu nhằm phát triển kinh tế địa phương, mặc dù họ phải hy sinh rất nhiều lợi ích. Dự báo, đến năm 2030, các trung tâm dữ liệu có thể chiếm tới 8% tổng điện năng tiêu thụ của cả nước, tăng từ mức 3% vào năm 2022. Tình hình tương tự cũng xảy ra ở nhiều quốc gia khác như Thụy Điển, Vương quốc Anh và Ireland.
Điều đáng lo ngại là nhu cầu năng lượng của các trung tâm dữ liệu đang gây áp lực ngày càng lớn lên ngành cung ứng năng lượng. Một số địa phương như Ireland và Malaysia đã phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu khổng lồ này, trong khi ngành cung cấp điện phải đối mặt với chi phí lớn để nâng cấp hạ tầng, lắp đặt đường dây truyền tải mới và xây dựng nhà máy điện. Hậu quả là giá năng lượng tăng lên, và thời gian chờ đợi để được kết nối lưới điện quốc gia của các cơ sở không phải trung tâm dữ liệu cũng ngày càng trì trệ.
Để giải quyết vấn đề, một số nước đã quyết định tạm dừng cấp phép xây dựng thêm trung tâm dữ liệu trong vài năm tới. Tuy nhiên, các công ty công nghệ vẫn tiếp tục mở rộng quy mô và xây dựng những trung tâm dữ liệu mới, mặc dù họ không thể kết nối được với lưới điện do cơ sở hạ tầng chưa sẵn sàng. Điều này đặt ra thách thức lớn đối với các công ty công nghệ trong việc tìm kiếm các nguồn năng lượng sạch để vận hành các trung tâm dữ liệu, khi mà các nguồn năng lượng truyền thống dường như không thể đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.
Tình trạng này không chỉ diễn ra ở Mỹ mà còn lan rộng tại nhiều quốc gia khác. Người dân địa phương ở một số khu vực như Loudoun và Prince William (Virginia, Mỹ) đều bày tỏ sự bất an trước sự “mọc lên” của nhiều trung tâm dữ liệu khổng lồ, lo ngại về việc hạn chế quỹ đất công cộng và ảnh hưởng đến hệ thống năng lượng. Cụ thể, họ kiến nghị không cấp phép cho các dự án trung tâm dữ liệu mới, trừ những dự án đã được chấp thuận từ trước; đồng thời tính toán khả năng cung cấp cơ sở hạ tầng cho từng dự án. Theo người dân địa phương, nhu cầu năng lượng khổng lồ từ các trung tâm dữ liệu hiện hữu trong hạt đang khiến toàn bộ hệ thống bị tê liệt.
Tuy nhiên, các nhà quản lý vẫn quyết định ủng hộ việc xây dựng thêm những trung tâm dữ liệu mới, bởi lẽ ngành AI vẫn đang trong giai đoạn sơ khai nhưng phát triển với tốc độ chóng mặt, kèm theo nguồn vốn đầu tư khổng lồ. Hơn nữa, nhu cầu ngày càng tăng của người dân đối với các dịch vụ dựa trên công nghệ cũng là lý do quan trọng khiến các trung tâm dữ liệu trở nên cần thiết.
Rõ ràng, sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp AI đã và đang tạo ra những thách thức lớn về năng lượng, với những tác động tiêu cực đến cộng đồng địa phương và nỗ lực chuyển đổi sang năng lượng sạch. Việc tìm ra các giải pháp hiệu quả, cân bằng giữa nhu cầu phát triển các trung tâm dữ liệu và bảo vệ môi trường, đảm bảo cung cấp điện ổn định cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.
