Chu kỳ kinh tế là gì? Hành động sinh lời theo mỗi chu kỳ kinh tế

Chu kỳ kinh tế là một khái niệm cơ bản trong kinh tế học, nó giúp mọi người hiểu rõ hơn về bản chất thật sự của các biến động thị trường. Đồng thời, đây cũng là một khái niệm quan trọng giúp nhà đầu tư giao dịch hiệu quả hơn. Vậy cụ thể chu kỳ kinh tế là gì? Nhà đầu tư có thể giao dịch với các chu kỳ kinh tế như thế nào? Hãy cùng Tamnhindautu tìm hiểu rõ hơn ở dưới đây nhé!

Chu kỳ kinh tế là gì?

Chu kỳ kinh tế, hay chu kỳ kinh doanh (Business Cycle) là những biến động của GDP thực theo ba pha lần lượt là suy thoái, phục hồi, hưng thịnh. Hay nói theo cách dễ hiểu thì đây là những biến động có tính chu kỳ của kinh tế.Chu kỳ kinh tế cũng bao gồm sự gia tăng hoặc giảm xuống của các yếu tố sản xuất, tuyển dụng, giá cả hàng hóa, lợi nhuận hay các chỉ số kinh tế vĩ mô khác. 

Các biến động trong chu kỳ kinh tế là vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình kinh tế của một quốc gia, các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và cá nhân. Đặc biệt, tỷ lệ việc làm và lạm phát cũng bị ảnh hưởng bởi biến động của chu kỳ kinh tế. Trong đó, các giai đoạn suy thoái và khủng hoảng có thể dẫn đến nhiều tổn thất và thiệt hại khổng lồ.

Chu kỳ kinh tế Việt Nam

Tại Việt Nam, khủng hoảng kinh tế được xác định với chu kỳ kinh tế 10 năm 1 lần và giai đoạn suy thoái thường xuất hiện ở những năm cuối của thập niên. Trong đó, một chu kỳ kinh tế thường bắt đầu với sự hưng phấn của đám đông trong các hoạt động sản xuất và kinh doanh, giá trị GDP. Sau đó, các sự kiện ngẫu nhiên sẽ dần xuất hiện và dẫn đến sự suy thoái kinh tế. 

Hai chu kỳ kinh tế Việt Nam được nhắc đến nhiều nhất bắt đầu từ năm 1997 và năm 2008. Đây là hai thời điểm suy thoái kinh tế lớn nhất tại nước ta. Trong đó, phần lớn nguyên nhân là do nền kinh tế Việt Nam còn yếu và chưa có đủ khả năng phòng hộ trước những tác động mạnh mẽ từ thị trường tài chính toàn cầu.

Chu kỳ kinh tế gần đây nhất có đáy chu kỳ bắt đầu từ năm 2019-2021, xảy ra do cuộc đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, từ năm 2022, nền kinh tế nước ta đã bắt đầu ổn định lại và bước vào giai đoạn phục hồi, mức GDP đã tăng trở lại và tỷ lệ lạm phát đã được kiểm soát tốt. 

Việt Nam đang ở giai đoạn nào của chu kỳ kinh tế? – Tính từ năm 2023 đến nay, mức GDP nước ta đang trải qua 4 quý tăng liên tiếp. Đi kèm với đó là một số cuộc suy thoái nhỏ do bất động sản đóng băng, vỡ nợ trái phiếu, tham nhũng lũng đoạn,… Nhìn chung, ta có thể khẳng định tổng quan rằng nền kinh tế Việt Nam đang ở cuối giai đoạn hồi phục sau suy thoái.

Nguyên nhân chu kỳ kinh tế xuất hiện

Theo Jean Charles Léonard de Sismondi, một nhà sử học và kinh tế chính trị người Thụy Sĩ thì chu kỳ kinh tế là kết quả tự nhiên của các yếu tố thị trường như lượng tiêu dùng sụt giảm, sản xuất dư thừa. Cụ thể, tại một thời điểm nhất định trong quá trình sản xuất, lượng sản phẩm được tạo ra sẽ lớn hơn nhu cầu tiêu dùng của thị trường. Khi này, các doanh nghiệp sẽ có xu hướng giảm lượng sản xuất và cắt giảm nhân lực để giảm bớt chi phí. Vô hình trung khiến mức thu nhập trung bình, nhu cầu chi tiêu ngày càng giảm và dẫn đến sự suy thoái.

Theo lý thuyết tiền tệ (Monetarism) của Milton Friedman, một nhà kinh tế học người Mỹ thì sự thay đổi trong cung ứng tiền tệ mới là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới những biến động kinh tế. Do đó, ông khuyến nghị chính phủ áp dụng các nguyên tắc cung ứng tiền tệ theo một tỷ lệ cố định dựa trên chỉ số GDP để giữ ổn định nền kinh tế.

Bên cạnh đó, một số lý thuyết khác cũng cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự chuyển động của nền kinh tế. Chẳng hạn như sự thay đổi nhanh chóng của giá dầu, tâm lý người tiêu dùng, chiến tranh, dịch bệnh, hay thiên tai,..

Nhìn chung, cho dù mọi lý thuyết này đều có tính hiện thực, nhưng không lý thuyết nào thực sự đúng đắn ở mọi lúc, mọi nơi. Vậy nên, ta có thể kết luận rằng có rất nhiều nguyên nhân gián tiếp và trực tiếp dẫn đến sự xuất hiện của các chu kỳ kinh tế.

Ví dụ: 

Kinh tế phát triển khiến doanh nghiệp tăng lương, từ đó người lao động chi tiêu nhiều hơn, thúc đẩy sản xuất hàng hóa. Doanh nghiệp mở rộng quy mô, tạo ra cạnh tranh. Tuy nhiên, khi sản xuất dư thừa, giá cả giảm để kích cầu, dẫn đến lợi nhuận giảm, cắt giảm lương, lao động, và cuối cùng là suy thoái kinh tế.

4 giai đoạn của chu kỳ kinh tế

Về cơ bản, một chu kỳ kinh tế sẽ bao gồm 4 giai đoạn chính là sự suy thoái, khủng hoảng, phục hồi và hưng thịnh. Các giai đoạn này sẽ xuất hiện lần lượt và liên tiếp xoay vòng để hình thành các chu kỳ kinh tế. Cụ thể hơn, dưới đây chúng tôi sẽ giải thích về từng giai đoạn của chu kỳ nền kinh tế:

• Giai đoạn suy thoái (Recession): Đây là giai đoạn mà các hoạt động kinh tế bắt đầu suy giảm. Các doanh nghiệp sẽ có xu hướng cắt giảm hoạt động sản xuất và chi phí để đảm bảo mức lợi nhuận. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp còn sẵn sàng giảm giá sản phẩm để thu hút thêm người tiêu dùng. Khi mức doanh thu rơi xuống quá thấp, các doanh nghiệp sẽ tiếp tục cắt giảm nhân công để tiết kiệm chi phí và làm tăng tỷ lệ thất nghiệp. Nhìn chung, đây là giai đoạn tổng cầu, sản lượng sản xuất bắt đầu thu hẹp và tỷ lệ thất nghiệp có dấu hiệu tăng lên..
• Giai đoạn khủng hoảng (Depression): Đây là giai đoạn khó khăn nhất của các chu kỳ nền kinh tế, khi các hoạt động kinh tế giảm sút mạnh mẽ, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao và giá cả hàng hóa tăng đột biến. Nếu sự khủng hoảng không được giải quyết sớm, đời sống của nhiều người dân và các doanh nghiệp sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề.
• Giai đoạn phục hồi (Recovery): Sau khi trải qua giai đoạn suy thoái và khủng hoảng, nền kinh tế sẽ bắt đầu bước sang giai đoạn phục hồi. Về cơ bản, đây là giai đoạn các hoạt động kinh tế bắt đầu tăng trưởng trở lại, các chỉ số kinh tế GDP và tỷ lệ thất nghiệp bắt đầu cải thiện.
• Giai đoạn hưng thịnh (Exnpansion): Đây là giai đoạn nền kinh tế phát triển mạnh mẽ nhất. Trong đó, các chỉ số sản xuất, tỷ lệ việc làm, GDP. hay các chỉ số liên quan đến đời sống xã hội cũng đều được cải thiện rõ rệt. Thậm chí, các chỉ số kinh tế này còn có dấu hiệu tăng cao hơn cả trước giai đoạn suy thoái.

Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế đến tăng trưởng của một quốc gia

Các chu kỳ kinh tế đều có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều vấn đề của một quốc gia, bao gồm cả mức GDP, tỷ lệ việc làm, tình hình kinh doanh sản xuất, lạm phát, hay giá trị đồng tiền,… Ở dưới đây, hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn về sự ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế đến từng yếu tố này nhé.

GDP

Mức GDP – Gross Domestic Product là một trong những chỉ số kinh tế chịu ảnh hưởng mạnh mẽ nhất trong các chu kỳ kinh tế. Cụ thể:

• Trong chu kỳ suy thoái kinh tế, các hoạt động kinh tế như đầu tư, sản xuất, kinh doanh, hay nhu cầu tiêu dùng và chi tiêu của người dân đều giảm. Do đó, mức GDP của quốc gia sẽ có chiều hướng giảm nhẹ, hoặc dừng lại.
• Trong chu kỳ khủng hoảng kinh tế, mức GDP của quốc gia thậm chí còn giảm xuống mạnh mẽ hơn. Điều này cho thấy mức tiêu dùng, thu nhập của người dân, sản lượng sản xuất trong nước đang có diễn biến xấu và chính phủ cần sớm đưa ra phương án điều chỉnh.
• Trong giai đoạn phục hồi, nhu cầu tiêu dùng sẽ có xu hướng tăng chậm trở lại. Vì vậy, các hoạt động kinh doanh, sản xuất sẽ dần được cải thiện với tốc độ khá chậm. Nhà nước cũng có thể đưa ra các chính sách cắt giảm lãi suất để kích thích nền kinh tế. Tất cả điều này dẫn đến sự gia tăng của mức GDP.
• Trong giai đoạn hưng thịnh, tỷ lệ việc làm trong khu vực bắt đầu ổn định hơn, các doanh nghiệp có xu hướng gia tăng hoạt động sản xuất, kinh doanh để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Điều này tác động mạnh mẽ đến hoạt động chi tiêu và nhu cầu sử dụng dịch vụ. Do đó, mức GDP có thể tăng mạnh mẽ và vượt qua mức GDP trước giai đoạn suy thoái.

Tỷ lệ việc làm và tình hình sản xuất kinh doanh

Các chu kỳ kinh tế cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ việc làm và tình hình sản xuất của các doanh nghiệp.

Khi nền kinh tế đang trong giai đoạn hưng thịnh, các doanh nghiệp sẽ có xu hướng tăng sản lượng sản xuất kinh doanh để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Điều này giúp tạo thêm công việc và cải thiện mức thu nhập của người dùng. Sau đó, mức thu nhập mới sẽ tiếp tục khiến nhu cầu tiêu dùng tiếp tục tăng cao, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh và gia tăng tỷ lệ việc làm trong khu vực.

Tương tự, tỷ lệ việc làm và tình hình sản xuất kinh doanh cũng chịu ảnh hưởng mạnh mẽ trong chu kỳ suy thoái kinh tế. Khi này, các hoạt động kinh doanh bị đình trệ rõ rệt và sản lượng sản xuất giảm xuống. Cùng với đó, tỷ lệ thất nghiệp cũng tăng cao hơn bình thường và dẫn đến nhiều ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế.

Lạm phát và giá trị đồng tiền

Về cơ bản, lạm phát (Inflation) là hiện tượng giá hàng hóa và dịch vụ liên tục tăng trong một thời gian dài, khiến đồng tiền bị mất giá trị. Nguyên nhân chính của vấn đề này là do nhu cầu tiêu dùng vượt quá nguồn cung, hoặc do sự gia tăng quá mức của lượng cung tiền lưu thông trong nền kinh tế.

Đây là vấn đề góp phần gây ra sự khủng hoảng kinh tế, đặc biệt là khi nó trở lên quá cao và không thể kiểm soát được. Bởi khi lạm phát tăng và giá trị đồng tiền giảm, các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ dễ mất niềm tin vào các hoạt động mua bán, kinh doanh, sản xuất. Điều này dẫn đến sự suy thoái kinh tế và tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh của xã hội.

Do đó, để kiểm soát lạm phát, các ngân hàng trung ương thường sử dụng một số chính sách tiền tệ như kiểm soát tỷ giá hối đoái, điều chỉnh mức lãi suất thị trường, hay mua bán trái phiếu chính phủ,… Mục tiêu chính của các chính sách này là duy trì sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô, từ đó thực hiện các chỉ tiêu tăng trưởng và ổn định lạm phát.

Một số vấn đề xã hội khác

Bên cạnh các yếu tố trên thì các chu kỳ kinh tế cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến một số vấn đề kinh tế xã hội khác. Chẳng hạn như sự biến động của tỷ giá hối đoái, xu hướng xuất nhập khẩu, bất bình đẳng thu nhập, hay chất lượng dịch vụ công,…

Đây đều là những vấn đề quan trọng có ảnh hưởng lớn đến sự hồi phục và tăng trưởng của nền kinh tế. Do đó, chính phủ cần nghiên cứu kỹ về những vấn đề này để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế khu vực.

Cách đầu tư hiệu quả theo chu kỳ kinh tế

Mặc dù các chu kỳ kinh tế đều diễn biến với các sự kiện ngẫu nhiên và có độ dài ngắn khác nhau. Tuy nhiên, khi đã hiểu rõ về các giai đoạn trong chu kỳ kinh tế nhà đầu tư có thể phát triển rất nhiều chiến lược đầu tư hiệu quả. Cụ thể, dưới đây là một số chiến lược đầu tư theo chu kỳ kinh tế mà bạn có thể tham khảo thêm.

Đầu tư vào các lĩnh vực có sự ổn định

Trong giai đoạn suy thoái, phần lớn mọi hoạt động kinh tế đều sẽ đi xuống và suy giảm. Tuy nhiên, một số lĩnh vực liên quan đến nhu cầu cơ bản của con người như y tế, chăm sóc sức khỏe, nhu yếu phẩm sẽ có xu hướng ổn định hơn. Vì vậy, trong chu kỳ suy thoái kinh tế, nhà đầu tư nên xem xét giao dịch với các lĩnh vực này đề đạt hiệu quả tốt hơn và phòng ngừa rủi ro.

Đối với các giai đoạn phát triển hưng thịnh, các lĩnh vực công nghệ, đồ điền tử, hay du lịch sẽ có phát triển mạnh mẽ hơn. Do đó, nhà đầu tư cũng có thể tận dụng xu hướng tăng của thị trường để xem xét đầu tư vào các lĩnh vực này.

Đầu tư vào các khoản tiền an toàn

Trên thực tế, nhà đầu tư có thể tìm kiếm rất nhiều kênh đầu tư hiệu quả trong chu kỳ hưng thịnh của nền kinh tế. Tuy nhiên, đứng trước giai đoạn suy thoái, bạn sẽ muốn tránh khỏi rủi ro bằng cách đầu tư vào các khoản tiền an toàn. Chẳng hạn như các đồng ngoại tệ mạnh, gửi tiết kiệm ngân hàng với lãi suất cố định, mua vàng,… Đây đều là những phương án đầu tư mà bạn có thể tham khảo để bảo vệ tài sản và gia tăng lợi nhuận.

Lưu ý: Trong thời điểm suy thoái, tình trạng lạm phát thường khiến giá trị đồng tiền bị giảm xuống mạnh mẽ. Do đó, hãy hạn chế giữ tiền mặt để hạn chế rủi ro trong những giai đoạn này.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Việc đầu tư trong các giai đoạn suy thoái luôn tồn tại rất nhiều rủi ro, bởi bất kỳ ngành nghề nào cũng có thể chịu tác động tiêu cực của thị trường tài chính. Do đó, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư của bản thân có thể giúp nhà đầu tư tránh khỏi nhiều rủi ro lớn. Cụ thể hơn, một số sản phẩm dưới đây sẽ giúp nhà đầu tư bảo đảm được tài sản vốn có và tăng lợi nhuận trong từng chu kỳ kinh tế.

• Đầu tư vàng: Vàng luôn là một trong những sản phẩm có tính thanh khoản cao và có giá ổn định nhất. Do đó, nhà đầu tư hoàn toàn có thể thêm sản phẩm này vào danh mục đầu tư của bản thân để phòng ngừa rủi ro từ thị trường.
• Đầu tư bất động sản: Bất động sản luôn là một kênh đầu tư an toàn nhất và có lợi nhuận lớn nhất trong thị trường tài chính. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần nghiên cứu kỹ để lựa chọn được loại hình bất động sản phù hợp với từng giai đoạn của thị trường.
• Đầu tư bảo hiểm nhân thọ: Trong các giai đoạn khủng hoảng tài chính, việc đầu tư vào các lĩnh vực y tế, đầu tư bảo hiểm nhân thọ luôn là một trong những phương án phù hợp nhất. Nếu không may nhà đầu tư gặp vấn đề về sức khỏe trong các chu kỳ này, bảo hiểm nhân thọ có thể giúp bạn xử lý nhiều vấn đề liên quan đến tiền viện phí, thăm khám, hay thừa kế.
• Đầu tư các mã cổ phiếu an toàn: Nhà đầu tư có thể lựa chọn các công ty có lịch sử hoạt động lâu năm để mua cổ phiếu của họ. Bởi những doanh nghiệp này đã trải qua rất nhiều chu kỳ kinh tế xuyên suốt lịch sử hoạt động. Vậy nên họ có tỷ lệ sống sót cao hơn trong các chu kỳ kinh tế.

Quản lý chi tiêu thông minh và lên kế hoạch tài chính dài hạn

Trong thời kỳ suy thoái, các nguồn thu nhập của nhà đầu tư chắc hẳn sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực từ thị trường tài chính. Do đó, việc lập một kế hoạch tài chính dài hạn, có mục tiêu rõ ràng về việc chi tiêu và tiết kiệm có thể đem lại nhiều lợi ích lớn. Bạn có thể bắt đầu bằng cách cắt giảm một số khoản chi phí không cần thiết, hay chi tiêu thông minh hơn bằng cách mua các sản phẩm có giá ưu đãi.

Mặc dù các giai đoạn suy thoái có thể gây ra nhiều tác động rất lớn về các vấn đề xã hội, nhưng chúng sẽ không kéo dài mãi mãi. Do đó, một kế hoạch tài chính dài hạn sẽ giúp nhà đầu tư sống sót qua các giai đoạn này.

Đầu tư chứng khoán theo chu kỳ kinh tế

Bên cạnh các phương án trên, nhà đầu tư cũng có thể xem xét đầu tư chứng khoán theo chu kỳ kinh tế như gợi ý dưới đây.

Mối quan hệ giữa chu kỳ kinh tế và chứng khoán

Trên thực tế, thị trường chứng khoán phản ánh sự kỳ vọng về tương lai của doanh nghiệp và nền kinh tế. Vì vậy, các đồ thị kinh tế và thị trường chứng khoán thường có nhiều điểm tương đồng. Khác biệt lớn nhất là các biểu đồ chứng khoán thường đi trước các biểu đồ kinh tế.

Chẳng hạn, khi nền kinh tế đang trong chu kỳ suy thoái thì thị trường chứng khoán sẽ chạm đáy. Khi nền kinh tế chạm đáy thì thị trường chứng khoán bắt đầu xuất hiện những tin hiệu tích cực. Tương tự, khi nền kinh tế hưng thịnh thì thị trường chứng khoán sẽ có dấu hiệu giảm xuống.

Từ mối quan hệ mật thiết này, nhà đầu tư có thể xác định thời điểm mua bán chứng khoán, dự đoán sự tăng giảm của các mã cổ phiếu và đưa ra quyết định đầu tư phù hợp.

Lựa chọn ngành cổ phiếu theo chu kỳ kinh tế để đầu tư

Tùy từng chu kỳ kinh tế mà chính phủ nhà nước thường đưa ra những chính sách hỗ trợ để phát triển một số ngành nghề và lĩnh vực nổi bật. Do đó, nhà đầu tư cần hiểu rõ đặc điểm của từng nhóm ngành để đầu tư hiệu quả theo chu kỳ kinh tế. Cụ thể như sau:

• Giai đoạn khủng hoảng: Các nhóm ngành tài chính, ngân hàng và Logistic thường sẽ được nhà nước ưu tiên phục hồi. Bởi đây là những lĩnh vực quan trọng, nắm vai trò trọng yếu của nền kinh tế. Việc lựa chọn các mã cổ phiếu Bluechip thuộc nhóm ngành này sẽ là lựa chọn tốt trong giai đoạn khủng hoảng.
• Giai đoạn phục hồi: Các nhóm ngành công nghiệp, công nghệ, sản xuất, hay cung cấp vật liệu sẽ là lựa chọn lý tưởng để đầu tư trong chu kỳ phục hồi. Bởi sau khi lĩnh vực tài chính bắt đầu ổn định thì nhà nước sẽ bắt đầu đưa ra nhiều chính sách để hỗ trợ sản xuất kinh doanh. Điều này sẽ khiến các mã cổ phiếu ngành công nghiệp trở thành lựa chọn đáng chú ý.
• Giai đoạn hưng thịnh: Nhà đầu tư sẽ có rất nhiều lựa chọn trong giai đoạn hưng thịnh. Tuy nhiên, một số nhóm ngành tiêu dùng, trang sức, năng lượng và du lịch sẽ có tốc độ phát triển lớn hơn rất nhiều để đáp ứng nhu cầu của người dân. Bạn hoàn toàn có thể xem xét đầu tư vào những nhóm ngành này để kiếm được những khoản lợi nhuận lớn.
• Giai đoạn suy thoái kinh tế: Như có nhắc đến phía trên, các nhóm ngành phục vụ cho nhu cầu thiết yếu của con người sẽ luôn có hoạt động ổn định kể cả khi suy thoái kinh tế. Do đó, bạn có thể xem xét đầu tư một số nhóm ngành nổi bật như y tế, chăm sóc sức khỏe, hay nhu yếu phẩm,…

Trên đây Tamnhindautu đã tổng hợp lại một số thông tin cơ bản để giải thích chu kỳ kinh tế là gì và làm cách nào để đầu tư theo các chu kỳ kinh tế. Mong rằng những thông tin trên sẽ hữu ích và giúp bạn đọc có thêm nhiều chiến lược giao dịch hiệu quả, giúp phòng tránh rủi ro trước các chu kỳ của nền kinh tế.