GDP danh nghĩa là gì? Cách tính GDP danh nghĩa nhanh nhất

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, năm 2023 GDP danh nghĩa của Việt Nam đạt 466 tỷ USD, xếp thứ 35 trên thế giới. Vậy GDP danh nghĩa là gì, chỉ số này có ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế và đầu tư? Cùng Tamnhindautu tìm hiểu chi tiết khái niệm và cách tính chi tiết trong nội dung dưới đây!

GDP danh nghĩa là gì

GDP danh nghĩa là tổng giá trị của tất cả hàng hóa và dịch vụ mà một quốc gia sản xuất được trong một năm. Hãy tưởng tượng GDP danh nghĩa như một chiếc bánh sinh nhật khổng lồ, mà ở đây, mỗi lát bánh tượng trưng cho giá trị của một sản phẩm hoặc dịch vụ.

Khi nói đến sự phát triển của một nền kinh tế, chúng ta thường nghe nhắc đến GDP. Tuy nhiên, GDP lại được chia thành nhiều loại khác nhau, trong đó có GDP danh nghĩa. Vậy tại sao lại gọi là “danh nghĩa”? và nó khác với các loại GDP khác như thế nào?

• Giá cả thay đổi: Giá của một lát bánh (hay một sản phẩm) có thể tăng hoặc giảm theo thời gian. GDP danh nghĩa chỉ đơn giản là cộng tất cả các giá trị này lại mà không điều chỉnh theo sự thay đổi của giá cả.
• Tỷ giá hối đoái: Khi so sánh GDP của các quốc gia khác nhau, người ta thường quy đổi ra cùng một đơn vị tiền tệ (ví dụ: đô la Mỹ). Tuy nhiên, tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền luôn thay đổi, chính vì thế có thể làm cho so sánh trở nên khó khăn hơn.

GDP danh nghĩa thường được sử dụng để so sánh quy mô nền kinh tế giữa các quốc gia. Dù vậy, chỉ số này có những hạn chế nhất định. GDP danh nghĩa không phản ánh được sự phân phối thu nhập, mức sống của người dân, và không điều chỉnh theo lạm phát.

Tính hữu ích của GDP danh nghĩa

GDP danh nghĩa là một chỉ số kinh tế cơ bản, đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và đánh giá sức khỏe của một nền kinh tế. Cụ thể: 

• Đo lường quy mô nền kinh tế: GDP danh nghĩa cho biết tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ sản xuất được trong một quốc gia, cung cấp một thước đo về quy mô và hoạt động kinh tế.
• Đánh giá sức khỏe nền kinh tế: Bằng cách theo dõi sự tăng trưởng hoặc giảm sút của GDP danh nghĩa, chúng ta có thể đánh giá được tình hình sức khỏe của nền kinh tế, liệu nền kinh tế đang phát triển hay suy thoái.
• Cung cấp cơ sở ra quyết định: Với Chính phủ, chỉ số này dùng để so sánh hiệu quả của các chính sách kinh tế, đánh giá mức sống của người dân, so sánh sức mạnh kinh tế với các quốc gia khác và lập kế hoạch phát triển kinh tế. Đối với doanh nghiệp, GDP danh nghĩa dùng để dự báo xu hướng thị trường, điều chỉnh chiến lược kinh doanh, tìm kiếm cơ hội đầu tư. Với nhà đầu tư, chỉ số này đánh giá rủi ro và lợi nhuận của các khoản đầu tư và quyết định phân bổ vốn.

Ví dụ, GDP danh nghĩa tăng thường cho thấy nền kinh tế đang phát triển và nhu cầu tiêu dùng cũng tăng theo. Các doanh nghiệp có thể tận dụng thông tin này để mở rộng sản xuất, tung ra sản phẩm mới hoặc tìm kiếm thị trường mới. Ngược lại, khi GDP danh nghĩa giảm, các doanh nghiệp cần điều chỉnh chiến lược kinh doanh của mình để thích ứng với tình hình mới.

Hạn chế của GDP danh nghĩa

Mặc dù là một chỉ số quan trọng, GDP danh nghĩa cũng có những hạn chế nhất định. Ví dụ, nó không phản ánh được sự phân phối thu nhập, chất lượng cuộc sống, hoặc tác động của hoạt động kinh tế đến môi trường.

• Không phản ánh chi phí bên ngoài: GDP danh nghĩa không tính đến các chi phí môi trường (như ô nhiễm không khí, nước, đất, khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên), các chi phí xã hội (như tai nạn lao động, bệnh tật do ô nhiễm).
• Không phản ánh toàn bộ hoạt động kinh tế: Các hoạt động sản xuất trung gian (ví dụ: sản xuất nguyên liệu, linh kiện) không được tính đầy đủ. Sự thay đổi trong hàng tồn kho không luôn phản ánh chính xác sản lượng thực tế.: Các hoạt động như công việc gia đình, tình nguyện không được tính vào GDP.
• Bị ảnh hưởng bởi lạm phát và giảm phát: Khi giá cả tăng, GDP danh nghĩa cũng tăng, ngay cả khi sản lượng thực tế không đổi. Trong trường hợp giảm phát nghiêm trọng, GDP danh nghĩa có thể giảm, trong khi sản lượng thực tế lại tăng.
• Không phản ánh chất lượng cuộc sống: GDP danh nghĩa không cho biết thu nhập được phân phối như thế nào. Một quốc gia có GDP cao nhưng sự phân phối thu nhập bất bình đẳng có thể dẫn đến chất lượng cuộc sống thấp cho phần lớn dân số. Đồng thời, chỉ số này không đo lường được mức độ hạnh phúc, sức khỏe, và các yếu tố chất lượng cuộc sống khác.

Cách tính GDP danh nghĩa

Có 2 phương pháp tính GDP danh nghĩa:

Phương pháp chi tiêu

Phương pháp phổ biến nhất là phương pháp chi tiêu, trong đó GDP được xem như tổng của tất cả các khoản chi tiêu trong nền kinh tế, bao gồm chi tiêu tiêu dùng, đầu tư, chi tiêu của chính phủ và xuất khẩu ròng.

Công thức đơn giản nhất là GDP = C + I + G + (X – M)

Trong đó: 

• C: Chi tiêu tiêu dùng – Là tổng số tiền mà cá nhân chi tiêu cho hàng hóa và dịch vụ để sử dụng cá nhân
• I: Đầu tư kinh doanh – Là số tiền đầu tư kinh doanh được chi để đầu tư vào cải thiện vốn mới hoặc mở rộng kinh doanh
• G: Chi tiêu chính phủ – Là số tiền chi tiêu của chính phủ trong nền kinh tế, bao gồm cơ sở hạ tầng mới
• (X – M): Xuất khẩu ròng – Là số tiền một quốc gia thu được từ xuất khẩu trừ đi số tiền chi tiêu cho nhập khẩu.

Phương pháp khấu hao GDP

Một phương pháp khác là phương pháp khấu hao GDP. Phương pháp này dựa trên hai yếu tố: GDP thực tế (đo lường sản lượng) và khấu hao GDP (đo lường sự thay đổi giá cả). Bằng cách nhân GDP thực tế với khấu hao GDP, chúng ta có thể tính được GDP danh nghĩa. Khấu hao GDP thường được biểu diễn dưới dạng một chỉ số, với năm cơ sở có chỉ số bằng 100. Nếu chỉ số này tăng lên trong các năm sau, có nghĩa là giá cả chung đã tăng (lạm phát).

GDP danh nghĩa = GDP thực tế x Khấu hao GDP

Trong đó:

• GDP danh nghĩa: Thước đo kinh tế đo lường giá trị của tất cả sản lượng kinh tế ở giá thị trường hiện hành
• GDP thực tế: Thước đo kinh tế chỉ tính đến sự thay đổi về sản lượng
• Khấu hao GDP: Phép đo sự thay đổi giá trong một khoảng thời gian (lạm phát hoặc giảm phát). Nó được tính bằng tỷ lệ của GDP danh nghĩa trên GDP thực tế.

Ví dụ 1: Nếu GDP thực tế của một quốc gia trong năm nay là 100 tỷ đô la và khấu hao GDP là 110, có nghĩa là giá cả trung bình đã tăng 10% so với năm cơ sở. Do đó, GDP danh nghĩa của năm nay sẽ là 110 tỷ đô la (100 tỷ đô la x 110%).

Ví dụ 2: Giả sử một quốc gia chỉ sản xuất một loại hàng hóa, tuân theo lịch trình hàng năm dưới đây cho cả số lượng và giá cả.

Năm	Số lượng	Giá	GDP danh nghĩa
Năm 1	100	$10	$1,000
Năm 2	110	$12	$1,320
Năm 3	112	$14	$1,568
Năm 4	108	$13	$1,404
Năm 5	150	$15	$2,250

GDP danh nghĩa được tính bằng cách nhân sản lượng của năm hiện tại với giá thị trường hiện tại. Trong ví dụ trên, GDP danh nghĩa năm 1 là $1000 (100 x $10) và GDP danh nghĩa năm 5 là $2250 (150 x $15). Thông tin trên cho chúng ta biết rằng giữa Năm 1 và Năm 5, GDP có thể tăng do giá cả (lạm phát hiện tại) hoặc sản lượng. Cần phân tích thêm để xác định nguyên nhân gốc rễ của sự gia tăng GDP.

GDP danh nghĩa và GDP thực tế

GDP danh nghĩa và GDP thực tế là hai khái niệm quan trọng trong kinh tế học. GDP danh nghĩa là thước đo tổng giá trị của nền kinh tế, trong khi GDP thực tế là thước đo chính xác hơn về tăng trưởng kinh tế.

Đặc điểm	GDP danh nghĩa	GDP thực tế
Định nghĩa	Giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, được đo bằng giá thị trường hiện hành.	Giá trị của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong một quốc gia trong một khoảng thời gian nhất định, được đo bằng giá của một năm cơ sở.
Cách thức đo lường	Giá thị trường hiện hành	Giá của một năm cơ sở
Giá trị	Cao hơn	Thấp hơn
Tác dụng	So sánh từng khu vực khác nhau trong năm (nếu có thể)	So sánh từ 2 năm trở lên về tài chính (nếu có thể)
Ảnh hưởng của lạm phát	Có	Không
Ý nghĩa	Thước đo tổng giá trị của nền kinh tế	Thước đo chính xác hơn về tăng trưởng kinh tế

Ví dụ: Giả sử một quốc gia sản xuất một loại hàng hóa duy nhất. Giá của hàng hóa này tăng gấp đôi trong một năm. GDP danh nghĩa của quốc gia này cũng sẽ tăng gấp đôi, mặc dù sản lượng thực tế không thay đổi. Tuy nhiên, GDP thực tế của quốc gia này sẽ không thay đổi, vì nó được đo bằng giá của năm trước.

Ảnh hưởng của lạm phát đến GDP danh nghĩa

GDP danh nghĩa, đo lường tổng sản phẩm trong nước bằng giá hiện hành, có thể tăng do hai yếu tố: tăng sản lượng thực tế và tăng giá cả (lạm phát). Để đánh giá chính xác mức độ tăng trưởng kinh tế, các nhà kinh tế thường sử dụng GDP thực tế, một chỉ số đã được điều chỉnh để loại bỏ tác động của lạm phát.

GDP thực tế cho thấy sự thay đổi về sản lượng hàng hóa và dịch vụ trong một nền kinh tế, không bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả. Lạm phát được đo bằng các chỉ số như CPI và PPI, làm giảm sức mua của tiền tệ, khiến người tiêu dùng phải trả nhiều hơn cho cùng một giỏ hàng. Do đó, lạm phát làm méo mó bức tranh về tăng trưởng kinh tế khi dựa trên GDP danh nghĩa.

Ví dụ: Nếu năm nay giá xăng tăng 20% so với năm ngoái, mặc dù lượng xăng tiêu thụ không đổi, thì GDP danh nghĩa sẽ tăng do giá xăng cao hơn. Tuy nhiên, GDP thực tế sẽ không thay đổi vì sản lượng xăng vẫn như cũ.

Bài tập tính GDP danh nghĩa

Bài tập tham khảo trích từ slide tài liệu Kinh tế vi mô của tác giả Tới Nguyễn:

Số liệu về một Quốc gia năm 2012 như sau: (Đơn vị tính: Nghìn tỷ đồng)

Xuất khẩu X = 1500	Chỉ số giá năm 2011 là P2011 = 125
Nhập khẩu M = 2200	Chỉ số giá năm 2012 là P2012 = 140
Khấu hao De = 3000	Tiền lương W = 3000
Đầu tư ròng IN = 1000	Tiền thuê R = 600
Tiêu dùng của hộ gia đình C = 5000	Thuế gián thu Ti = 1000
Chi tiêu của Chính phủ G = 1000	Tiền lãi vay i = 200
Thu nhập ròng từ nước ngoài NFFI = IFFI – OFFI = 1000	Lợi nhuận π = 1500

1. Tính GDP danh nghĩa theo giá thị trường bằng phương pháp chi tiết và phương pháp thu nhập?
2. Tính GNP theo giá thị trường và giá sản xuất?
3. GNP thực năm 2012 và tỷ lệ lạm phát năm 2012?

Bài giải:

a) Tính GDP danh nghĩa theo phương pháp chi tiết:

GDP danh nghĩa = C + I + G + X – M

Trong đó:

• Tiêu dùng hộ gia đình C = 5000
• Khấu hao de = 3000
• Đầu tư IN + De = 4000
• Chi tiêu Chính phủ G = 1000
• Xuất khẩu X = 1500
• Nhập khẩu M = 2200

Vậy GDP danh nghĩa = 5000 + 4000+ 1000 + 1500 – 2200 = 9300

Tính theo phương pháp thu nhập:

GDP danh nghĩa = W + R + i +  π + De + Ti = 3000 + 600 + 200 + 1500 + 3000 + 1000 = 9300

b) Tính GNP theo giá thị trường: 

GNPn = GDPn + NFFI = 9300 + 1000 = 10300

Hay GNPn = De + Ti + π + i + R + W + NFFI 

                = 3000 + 1000 + 1500 + 200 + 600 + 3000 + 1000 

                = 10300

Tính GNP theo giá sản xuất:

GNPfc = GNPn – Ti = 10300 – 1000 = 9300

c) GNP thực năm 2012: 

GNPr = (GNPn / P2012) x 100 = (10300 / 140) x  100 = 7357.143

Tỷ lệ lạm phát năm 2012:

If = [(Pn – Pn-1) / Pn-1] x 100 

   = [(P2012 – P2011) / P2011] x 100 = [(140 – 125)/125] x 100 = 12

GDP danh nghĩa mặc dù không phản ánh chính xác sự tăng trưởng kinh tế thực tế, vẫn đóng một vai trò quan trọng trong khi so sánh các chỉ số kinh tế khác. Ví dụ, tỷ lệ nợ công trên GDP danh nghĩa thường được sử dụng để đánh giá khả năng tài chính của một quốc gia. Thông qua nội dung trên, Tamnhindautu hy vọng bạn đã nắm rõ khái niệm, lợi ích và cách tính để đưa ra những quyết định đúng đắn!