Cung cầu là gì? Những yếu tố ảnh hưởng đến quy luật cung cầu

Mối quan hệ cung cầu là một trong những nguyên lý cơ bản và quan trọng nhất trong lĩnh vực kinh tế. Quy luật cung cầu không chỉ định hình giá cả mà còn thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp và quyết định chính sách kinh tế của các quốc gia. Bài viết dưới đây, Tamnhindautu sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về quy luật khái niệm cung và cầu.

Cung và cầu là gì? Quy luật cung cầu 

Để có thể hiểu rõ hơn về mối quan hệ cung cầu thì trước tiên chúng ta cần phải hiểu rõ khái niệm Cung là gì? Cầu là gì?. Chi tiết như dưới đây: 

Cung là gì?

Cung hàng hoá hay gọi tắt là Cung là lượng hàng hóa hoặc dịch vụ mà người bán sẵn sàng và có khả năng cung ứng cho thị trường ở một khoảng thời gian nhất định tại các mức giá khác nhau với các nhân tố khác không đổi. Cung là sự phản ánh việc sẵn sàng của người bán khi họ dựa trên sự tiềm năng và những điều kiện của thị trường hiện tại. 

Cung phụ thuộc vào nhiều yếu tố bên ngoài như thuế, giá cả nguyên vật liệu, công nghệ sản xuất, số lượng và khả năng thực hiện của các nhà sản xuất. Cung có thể được chia thành cung thị trường và cung cá nhân. 

Cầu là gì?

Cầu hàng hoá hay Cầu là sự kết hợp giữa nhu cầu và khả năng chi trả của người tiêu dùng đối với một hàng hóa hoặc dịch vụ cụ thể. Nó thể hiện sự mong muốn và mức độ sẵn sàng trong việc mua sắm hàng hóa hoặc dịch vụ khi một cá nhân có đủ khả năng tài chính. 

Thực tế, cầu phản ánh thái độ và hành vi của người tiêu dùng. Nó thể hiện qua sự sẵn sàng và khả năng chi trả để mua một loại hàng hóa hay dịch vụ. Điều này giúp xác định mức độ mong muốn của người mua và ảnh hưởng của thu nhập, giá cả,… với quyết định của họ.

Vậy quy luật cung cầu là gì? Quy luật cung cầu trong nền kinh tế thị trường là một nguyên tắc cơ bản mô tả mối quan hệ giữa cung cầu và giá cả của hàng hóa hoặc dịch vụ. Theo nội dung của quy luật cung cầu, trong điều kiện các yếu tố khác không thay đổi, nếu giá của một hàng hóa hoặc dịch vụ tăng, lượng cung sẽ tăng và lượng cầu sẽ giảm. Ngược lại, nếu giá giảm, lượng cung sẽ giảm và lượng cầu sẽ tăng. 

Mối quan hệ cung cầu và giá cả thị trường

Trong nền kinh tế thị trường cung và cầu có mối quan hệ như thế nào? Những trường hợp cụ thể và những ví dụ về mối quan hệ giữa cung và cầu dưới đây sẽ giúp bạn phân tích mối quan hệ cung cầu trong nền kinh tế rõ hơn:

Khi cung bằng cầu

Khi lượng hàng hóa sản xuất ra thị trường vừa đủ để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người tiêu dùng. Khi đó, cung tăng cầu tăng và cung cầu sẽ được cân bằng. Trong trường hợp này, giá cả hàng hóa ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho cả người bán và người mua. Lúc này thị trường sẽ ở trong trạng thái cân bằng và ổn định.

Ví dụ quy luật cung cầu trong trường hợp này: Vào mùa vụ thu hoạch lúa gạo, lượng gạo được sản xuất và đưa ra thị trường vừa đủ với nhu cầu tiêu dùng của người mua. Trong trường hợp này, giá gạo sẽ ổn định vì cung và cầu đều cân bằng. Người bán dễ dàng bán được hàng, và người mua cũng dễ dàng tìm được sản phẩm với giá hợp lý.

Khi cung lớn hơn cầu

Khi cung lớn hơn cầu hay khi cung tăng và cầu giảm thì hàng hóa sẽ vượt quá nhu cầu tiêu dùng. Lượng hàng hóa trên thị trường sẽ dư thừa. Điều này buộc nhiều nhà sản xuất phải chấp nhận bán hàng với mức giá thấp hơn để cạnh tranh. Kết quả là giá cả hàng hóa giảm xuống khi cung vượt quá cầu.

Ví dụ cung cầu trong trường hợp cung lớn hơn cầu. Vào mùa thu hoạch trái cây như xoài, lượng xoài thu hoạch được rất nhiều. Tuy nhiên, nhu cầu tiêu dùng của người dân không thay đổi, dẫn đến việc cung vượt quá cầu. Theo quy luật cung cầu khi cung lớn hơn cầu thì giá cả sẽ thấp hơn để cạnh tranh và tránh lãng phí. Kết quả là giá xoài giảm mạnh.

Khi cung nhỏ hơn cầu

Khi lượng hàng hóa sản xuất không đủ để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, cung sẽ nhỏ hơn cầu. Trong tình huống này, giá cả hàng hóa sẽ tăng lên. Các nhà sản xuất có thể tăng giá do khan hiếm hàng hóa. Người tiêu dùng phải chấp nhận trả mức giá cao hơn để có được sản phẩm hoặc dịch vụ đó.

Ví dụ: Trong mùa lạnh, nhu cầu về áo ấm và các sản phẩm giữ nhiệt tăng cao. Tuy nhiên, nếu các nhà sản xuất không kịp thời đáp ứng nhu cầu này, lượng áo ấm trên thị trường sẽ khan hiếm. Khi đó, các cửa hàng có thể tăng giá áo ấm do nhu cầu cao mà cung không đủ. Người mua muốn có áo ấm sẽ phải trả giá cao hơn.

Ví dụ về cung và cầu trong thực tế

Để hiểu hơn về mối quan hệ cung cầu là gì? Dưới đây là một số ví dụ về mối quan hệ giữa cung và cầu trong thực tế:

• Ví dụ về cung cầu trong ngành công nghiệp sản xuất: Hãy xem xét thị trường sản xuất xe đạp. Khi các nhà sản xuất áp dụng công nghệ mới giúp giảm chi phí sản xuất và nâng cao chất lượng xe đạp. Lượng xe đạp được cung cấp ra thị trường sẽ tăng lên. Đồng thời, với sự gia tăng nhận thức về sức khỏe và phong trào sống xanh, nhu cầu sử dụng xe đạp cũng tăng, làm tăng cầu.
• Ví dụ về mối quan hệ cung cầu trong ngành dịch vụ: Ở ngành này, bạn hãy xem xét thị trường giáo dục trực tuyến. Khi công nghệ học trực tuyến phát triển và các khóa học trực tuyến trở nên phổ biến, khả năng cung cấp dịch vụ giáo dục trực tuyến tăng lên. Mặt khác, với sự phát triển của internet và nhu cầu học tập suốt đời, ngày càng có nhiều người lựa chọn học trực tuyến, làm tăng cầu đối với dịch vụ này.
• Ví dụ mối quan hệ cung cầu trong thị trường tài chính: Thị trường chứng khoán là một ví dụ điển hình. Khi một công ty phát hành thêm cổ phiếu ra thị trường, cung cổ phiếu tăng lên. Nếu công ty này có tiềm năng tăng trưởng cao và nhà đầu tư tin tưởng vào khả năng sinh lợi của công ty, nhu cầu mua cổ phiếu của công ty sẽ tăng. Từ đó, làm tăng cầu cổ phiếu trên thị trường.
• Ví dụ về quy luật cung cầu trong ngành du lịch: Trong ngành du lịch, hãy xem xét thị trường du lịch quốc tế. Khi số lượng chuyến bay và hãng hàng không tăng lên, khả năng cung cấp các dịch vụ du lịch cũng tăng. Mặt khác, với thu nhập gia tăng và sự phục hồi sau đại dịch, nhu cầu du lịch quốc tế của người dân tăng mạnh. Từ đó, làm tăng cầu cho các dịch vụ này.

Tác dụng và ý nghĩa của quy luật cung cầu

Để hiểu rõ tác động của quy luật cung cầu và lợi ích mà nó mang lại đối với các đối tượng khác nhau như nhà nước, bên cung và bên cầu, chúng ta có thể phân tích như sau:

Ý nghĩa

Đối với Nhà nước

Quy luật cung cầu là công cụ quan trọng giúp nhà nước điều hành và điều tiết hoạt động kinh tế. Khi cung vượt quá cầu, chính phủ có thể can thiệp để gia tăng nguồn cung và ngăn chặn sự đầu cơ không cần thiết. Điều này bao gồm các biện pháp khuyến khích sản xuất, đầu tư vào hạ tầng và đảm bảo việc phân phối hợp lý của các nguồn lực kinh tế.

Trong trường hợp cầu vượt quá cung, quy luật cung cầu cũng cho phép chính phủ thúc đẩy cầu bằng các biện pháp kích thích tiêu dùng và đầu tư công. Những biện pháp giúp duy trì sự cân bằng trên thị trường, thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Tạo ra lợi ích rõ rệt cho cả quốc gia và các thành viên trong nền kinh tế.

Đối với kinh doanh và sản xuất

Trong hoạt động sản xuất và kinh doanh, nhà sản xuất có thể áp dụng nguyên lý cung – cầu để điều tiết hoạt động của mình:

• Khi cầu vượt quá cung, tức là giá hàng hóa cao hơn giá trị thực tế, nhà sản xuất sẽ nỗ lực tăng sản lượng để tối đa hóa lợi nhuận. Điều này giúp họ tận dụng được sự gia tăng nhu cầu trên thị trường.
• Ngược lại, khi cung vượt quá cầu và giá hàng hóa thấp hơn giá trị thực tế, nhà sản xuất sẽ điều chỉnh giảm sản xuất để giảm thiểu chi phí và duy trì lợi nhuận ổn định. Điều này giúp họ tránh lãng phí tài nguyên và duy trì sự cân bằng trong hoạt động kinh doanh của mình.

Đối với hộ tiêu dùng

Đối với những người tiêu dùng, quan hệ cung cầu có ảnh hưởng như sau: 

• Khi cầu vượt quá cung, giá hàng hóa cao hơn giá trị thực tế, người tiêu dùng có xu hướng giảm hoạt động mua sắm để hạn chế chi tiêu.
• Ngược lại, khi cung vượt quá cầu và giá hàng hóa thấp hơn giá trị thực tế, người tiêu dùng sẽ tăng cường hoạt động mua sắm để tận dụng được các cơ hội mua hàng giá rẻ.

Tác dụng

Quy luật cung cầu có tác dụng gì? Quy luật cung cầu, hay còn gọi là nguyên lý cung cầu, đóng vai trò quan trọng trong kinh tế và các thị trường. Dưới đây là một số tác dụng của quy luật cung cầu:

• Xác định giá cả: Quy luật này giúp điều chỉnh mức giá của hàng hóa và dịch vụ. Khi cung vượt qua cầu, giá cả giảm và ngược lại.
• Cân bằng thị trường: Đảm bảo sự cân bằng giữa cung và cầu, từ đó ổn định hoạt động sản xuất và tiêu thụ trên thị trường.
• Khuyến khích sáng tạo và hiệu suất: Khi có nhu cầu cao, các doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư và nâng cao hiệu quả sản xuất để đáp ứng nhu cầu thị trường.
• Định hình sản phẩm và dịch vụ: Cung cầu cũng ảnh hưởng đến việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu thị trường.
• Phân phối tài nguyên hiệu quả: Giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên trong kinh tế.
• Quản lý lạm phát: Tác động đến biến động giá cả và lạm phát, giúp kiểm soát tình trạng kinh tế.
• Định hướng chính sách công cộng: Quy luật cung cầu giúp chính phủ có những chính sách thuế, tài chính và thương mại, nhằm ổn định và phát triển kinh tế.

Yếu tố ảnh hưởng đến cung và cầu

Các nghiên cứu về kinh tế học đã chỉ ra những yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến quy luật cung cầu. Những yếu tố này giúp nhà nước có các công cụ để điều chỉnh và duy trì nền kinh tế được cân bằng. 

Giá cả hàng hóa và dịch vụ

Giá cả hàng hoá và dịch vụ là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Mối quan hệ cung cầu và giá cả rất chặt chẽ, giá cả ảnh hưởng lớn đến quy luật cung cầu. Khi giá tăng, cầu giảm và cung tăng. Ngược lại, khi giá giảm, cầu tăng và cung giảm. Ví dụ, trong việc mua sắm tại siêu thị, người tiêu dùng thường ưu tiên những sản phẩm có giá cả hợp lý. Nếu giá của sản phẩm đó quá cao, họ có thể chờ đợi đến khi giá giảm.

Giá cả dịch vụ và hàng hóa liên quan

Giá cả của hàng hóa và dịch vụ có mối liên quan sâu sắc với quy luật cung cầu. Mỗi loại hàng hóa và dịch vụ đều có mức giá riêng biệt và có thể thay thế lẫn nhau nếu có sự chênh lệch về giá. Trên thị trường, nếu có nhiều lựa chọn cho một mặt hàng, người tiêu dùng sẽ ưu tiên mua sản phẩm có giá thấp hơn.

Các mặt hàng có sự bổ sung hoặc liên kết mật thiết cũng chịu ảnh hưởng từ nhau. Ví dụ, khi giá cà phê tăng, nhu cầu giảm và điều này cũng ảnh hưởng đến nhu cầu đường. Các mặt hàng này thường có xu hướng tăng giảm cùng nhau trên thị trường.

Thu nhập cá nhân

Thu nhập cá nhân đóng vai trò quan trọng trong quy luật cung cầu. Cầu được định nghĩa là khả năng chi trả của người tiêu dùng cho hàng hóa và dịch vụ. Khi thu nhập tăng, cầu cũng tăng, dẫn đến việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ cũng gia tăng. Điều này thúc đẩy tiêu dùng và nâng cao mức sống.

Ngược lại, khi thu nhập giảm, người tiêu dùng sẽ cắt giảm chi tiêu hoặc không có khả năng chi trả. Làm giảm cầu về hàng hóa và dịch vụ và cung cũng giảm theo.

Tình trạng này có thể gây ra khủng hoảng nghiêm trọng cho nền kinh tế. Chính phủ thường phải áp dụng các chính sách nhằm tăng cường thu nhập của người dân để kích cầu. Điều này sẽ giúp nền kinh tế có thể phục hồi và trở lại ổn định.

Thị hiếu của xã hội

Thị hiếu xã hội thường thay đổi theo từng giai đoạn khác nhau, nó có ảnh hưởng rất lớn đến mối quan hệ cung cầu. Khi một sản phẩm hoặc dịch vụ trở thành xu hướng, cầu sẽ tăng, điều này dẫn đến tăng cung. Ví dụ, vào mùa hè, nhu cầu du lịch, đặc biệt là các điểm ven biển, tăng cao. Do đó, tại các điểm này dịch vụ du lịch thường có giá cao hơn.

Chất lượng hàng hóa

Mọi người tiêu dùng đều rất quan tâm đến chất lượng khi mua hàng hóa và dịch vụ. Rất nhiều người tiêu dùng sẽ mong muốn có được sản phẩm chất lượng cao với giá rẻ. Một số khác lại sẵn sàng chi tiêu lớn để sở hữu những món đồ chất lượng tốt nhất.

Sản phẩm có giá cao thường mang lại sự yên tâm cho người tiêu dùng về chất lượng. Dù chi phí ban đầu cao, nhưng chất lượng của những sản phẩm này được chứng minh trong quá trình sử dụng. Việc đầu tư lớn ban đầu sẽ tiết kiệm được chi phí bảo trì và thay thế trong dài hạn.

Tổng dân số

Tuy rằng không có mối liên hệ trực tiếp nhưng tổng dân số vẫn có thể ảnh hưởng đến quy luật cung cầu. Khi dân số tăng, tổng nhu cầu của thị trường sẽ gia tăng, do đó có thể thu hút sự quan tâm của các cửa hàng và doanh nghiệp. Khu vực đông dân cư thường có tiềm năng kinh doanh lớn.

Đối mới trong công nghệ

Công nghệ tiến bộ đã có tác động lớn đến quy luật cung cầu. Áp dụng công nghệ vào sản xuất giúp tăng sản lượng và cải thiện chất lượng sản phẩm. Điều này cũng làm cho các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận được nhiều khách hàng hơn. Sự phát triển của máy móc và công nghệ đã làm cho ngành sản xuất trở nên thông minh và hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, sự ra đời của các sàn thương mại điện tử và mua sắm trực tuyến đã giúp cho các doanh nghiệp tiếp cận được nhiều khách hàng hơn và mở rộng thị trường. Người tiêu dùng cũng được hưởng lợi từ việc mua sắm tiện lợi và có nhiều lựa chọn hơn trước.

Cơ hội sinh lời

Khi nhu cầu và sức mua của người tiêu dùng ngày càng gia tăng thì cơ hội sinh lời cũng tăng theo. Từ đó mở ra cánh cửa phân phối rộng lớn hơn bao giờ hết cho các doanh nghiệp. Điều này cung cấp một cơ hội lớn để các doanh nghiệp và nhà sản xuất có thể tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, họ cũng cần theo dõi thị trường chặt chẽ để điều chỉnh và bắt kịp thời điểm phù hợp.

Ảnh hưởng của quy luật cung cầu trên thị trường chứng khoán

Sự ảnh hưởng của mối quan hệ cung và cầu trên thị trường cổ phiếu là rất lớn. Nguyên lý cung cầu không chỉ đơn giản là một lý thuyết kinh tế. Mà còn phản ánh sự tương tác phức tạp giữa người mua và người bán trên thị trường. Trên thị trường chứng khoán, sự tác động của cung và cầu làm cho giá cổ phiếu biến động mạnh mẽ. 

Những nhà đầu tư thường mua bán dựa trên tâm lý và cảm xúc hơn là dựa trên phân tích sâu sắc. Việc hiểu rõ quy luật cung cầu giúp họ có cái nhìn khách quan hơn về thị trường. Từ đó, giúp giảm thiểu những quyết định đầu tư dựa trên tâm lý đám đông.

Trên thị trường chứng khoán, những cổ phiếu mà nhiều nhà đầu tư quan tâm và mua vào thường có xu hướng tăng giá. Ngược lại, những cổ phiếu ít được người mua quan tâm sẽ có xu hướng giảm giá. Quy luật cung cầu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định xu hướng và diễn biến giá cả trên thị trường chứng khoán.

Một số câu hỏi bài tập về quy luật cung cầu

Câu 1

Trên thị trường, trong mối quan hệ với nhau, cung – cầu không thể hiện ở sự:

A. Ràng buộc

B. Tác động

C. Ảnh hưởng

D. Tách biệt

Đáp án đúng là D.

Giải thích: Như bạn đã biết quy luật cung và cầu không phải là hai yếu tố độc lập và tách biệt với nhau. Chúng sẽ tác động lẫn nhau và có mối quan hệ mật thiết. Trên thị trường trong mối quan hệ với nhau cung cầu không thể hiện ở sự ràng buộc hay ảnh hưởng lẫn nhau. Mà chúng là các yếu tố quan trọng cùng hình thành nên giá cả và diễn biến của thị trường.

Câu 2

Trong nền kinh tế thị trường, cung và cầu có mối quan hệ như thế nào? 

A. Tác động lẫn nhau

B. Chỉ có cầu tác động đến cung

C. Tồn tại độc lập với nhau

D. Chỉ có cung tác động đến cầu

Đáp án đúng là A.

Giải thích: 

Trong nền kinh tế thị trường, khái niệm cung cầu liên quan chặt chẽ và có mối quan hệ tác động lẫn nhau. Cung đề cập đến khả năng cung cấp hàng hóa và dịch vụ từ các nhà sản xuất và doanh nghiệp. Cầu chỉ ra nhu cầu tiêu thụ của người tiêu dùng và các tổ chức. Cung cầu hàng hóa và giá cả thị trường thường có mối quan hệ chặt chẽ. Giá cả và số lượng hàng hóa trên thị trường sẽ bị ảnh hưởng bởi sự biến động trong cung và cầu. 

Vì vậy, hai khái niệm này không thể tồn tại độc lập. Để hình thành sự cân bằng trên thị trường thì chúng luôn tác động và phụ thuộc lẫn nhau.

Câu 3

Mối quan hệ cung cầu là mối quan hệ tác động giữa những chủ thể nào sau đây?

A. Người mua và người mua

B. Người bán và người bán

C. Người sản xuất với người tiêu dùng

D. Người bán với tiền vốn

Đáp án đúng là C.

Giải thích: Mối quan hệ cung cầu là mối quan hệ tác động giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Người sản xuất sẽ cung cấp hàng hóa, dịch vụ vào thị trường dựa trên nhu cầu của người tiêu dùng. Giá cả và số lượng hàng hóa sẽ được xác định bởi sự cân bằng cung cầu. Do đó, mối quan hệ cung cầu chủ yếu là tác động giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Tóm lại, quy luật cung cầu không chỉ là nền tảng cơ bản của kinh tế học mà còn là động lực chính tác động đến mọi hoạt động trên thị trường. Hiểu rõ và vận dụng quy luật này là rất quan trọng với doanh nghiệp, chính phủ và người tiêu dùng. Đây chính là chìa khóa thúc đẩy sự phát triển bền vững và thịnh vượng của nền kinh tế. Trên đây là những thông tin hữu ích mà Tamnhindautu muốn chia sẻ. Hãy theo dõi để có thêm nhiều kiến thức hơn nhé.